The road to music production is the best-kept secret in the Ethiopian music industry. “Well, you just make music,” is the general rhetoric. Perhaps it’s not a one-size-fits-all remedy. As most of our local music producers are self-taught, each one has had to find their way. Music producers like Uno and Abel from Ahadu have expressed that it’s much better to teach oneself than to depend on the school system, especially since specifics such as sound engineering are not taught as part of formal education in Ethiopia.
“Life will teach you,” says Uno. “I taught myself.” Finding oneself in a studio environment or watching others work seems to be the major way to learn to make beats, sample songs, or mix and master.
“I was lucky enough to find a studio when I was 15 or 16.” says Uno. “No one taught me. I watched others work. I was a rapper first and it was a long time before I attempted to make beats and an even longer time before I let anyone hear it.” Abel credits YouTube for how he learned to make music. “If we didn’t know how to do something, we just looked it up,” he says.
Making the music often comes before the idea to capitalize on the content. A producer’s portfolio might just be composed of songs they made in their bedroom one day. The rise of platforms like Youtube and Soundcloud have enabled almost anyone to create and publish their music but skills and the right equipment are crucial to putting out a quality piece of music.
ወደ ሙዚቃ ፕሮዳክሽን የሚወስደው መንገድ የኢትዮጵያ ሙዚቃ ኢንዱስትሪ ሚስጥር ሆኖ ቢቀመጥ ይሻላል። “ያው ሙዚቃ ትሰራለህ” ነው የተለመደው ምላሽ። ሁሉም ቁልፍ ሁሉንም በር አይከፍትም አይነት ጨዋታ ይሆናል። ብዚዎቹ የኢቶዮጵያ ሙዚቃ ፕሮዲውሰሮች ራሳቸውን ስላስተማሩ ፤ የሳቸውን መንገድ ማግኘት ነበረባቸው። ኡኖ እና የአሃዱው አቤል እንደሚሉት ከሆነ እንደ ሳውንድ ኢንጂነሪንግ ያሉ ትምህርቶች በኢትዮጵያ ካለመካተታቸው አንፃር በትምህርት ቤት ከመማር ይልቅ ራስን ማስተማር የተሻል ነው።
“ህይወት ታስተምርሃለች። ራሴን ነው ያስተማርኩት” ይላ ኡኖ። ሌላ ሰው ስቱዲዮ ውስጥ ሲሰራ ማየት ቢት ለመስራት ፣ ዘፈኖች ሳምፕል ለድረግ እና ሚኪንግን ለመማር ዋነኛ አማራጭ ነው።
“በ15 ወይ በ16 አመቴ ስቱዲዮ ማገኘት በመቻሌ እድለኛ ነኝ” ይላል። “ማንም አላስተማረኛም። ሌሎች ሲሰሩ ከማየት ነው የተማርኩት። መጀምሪያ ራፐር ነበርኩ። ቢት መስራት ሳለጀምር ረዥም ጊዜ አልፏል። ለሰው ሳላሰማ ደግሞ ከዛም በላይ” ይላል። አቤል ሙዚቃ መስራት የተማረበትን ዩቲዩብን ያመሰግናል። “የአንድ ነገር አሰራር ሲጠፋብን መፈልግ ብቻ ነው” ይላል።
ሙዚቃ መስራት ወደገንዘ የመቀየር ፍላጎቱን ይቀድመዋል። የፕሮዲውሰር የስራ ዝርዝር ምኝታቤት ውስጥ የሰራቸው ስራዎች ስብስብ ሊሆን ይችላል። የዩቱብ ፣ ሳውንድክላውድ እና መሰል አማራጮች መምጣት ማንም ሙዚቃ ሰርቶ ለህዝብ ማቅረብ እንዲችል አድርገውታል። ተገቢው መሳሪያ እና ችሎታ ግን ጥራት ያለው ስራ ለማቅረብ ወሳኝ ናቸው።
This is a lot easier said than done. To create music that meets the international standard, an artist would have to shell out big bucks for all kinds of equipment and software. Government policies recognize music equipment as a luxury item and can ask for a tax of up to 300% over the original cost of the equipment itself. There’s also the barrier on purchasing software in dollars as doing so would require access to an international bank account which is unavailable to Ethiopians.
Most musicians have remedied these obstacles by finding free downloadable applications and purchasing second hand, sometimes outdated, equipment. Studios offer artists some equipment and space to create music, albeit at a price. Some artists, unable to pay the fees, might negotiate recording deals with the studios.
Networking goes a long way here. Hanging out with the right people could be the reason one ends up in a studio. “Even when we didn’t have a studio, we would just meet up and discuss ideas.” says Uno. “We were always talking about music with everyone. People knew what we did and this eventually led us to a studio space.” When this happened, they weren’t starting from scratch because music ideation was a prominent part of their lifestyle already.
ይሄ አፍ ላይ ይቀላል። አለም አቀፍ መመዘኛን የሚመጥን ሙዚቃ ለመስራት አርቲስቱ በብዙ ወጪ ዘመናዊ መሳሪያዎችን መግዛት ይኖርበታል። መንግስት የሙዚቃ መሳሪያን እንደ ቅንጦት እቃ ስለሚያየው ከእቃው ዋጋ እስከ 300% የሚደርስ ቀረጥ ሊያስከፍል ይችላል። በዛ ላይ ደሞ ሶፍትዎሮች ለመግዛት በዶላር መክፈል ካለበት አለም አቀፍ የባንክ አካውንት ሊኖረው ይገባል። እሱ ደሞ ለኢትዮጵያውያኖች የሚቻል አይደለም።
አብዘኛው አርቲስት በነፃማውረድ የሚቻሉ እና ሰው እጅ የገቡ አንዳንዴም ኋላ ቀር የሆኑ መሳሪያዎችን ሶፍትዌሮች በመፈልግ ነው ችግሩን የሚጋፈጠው። ስቱዲዮዎች ዋጋው ቢወደድም ቦታ እና መሳሪያ ያቀርባሉ። ይህንን ክፍያ መክፈል የማይችሉ አንዳንድ አርቲስቶች ከስቱዲዮው ጋር የቅጂ ውል ይዋዋላሉ።
እዚህ ትውውቅ ባጣም ብዙ ጊዜ ወደ ኋላ ይሄዳል። ከትክክለኛው ሰዎች ጋር ራስን ስቱዲዮ ውስጥ ልታገኝ የምትችልበት ምክኛት ሊሆን ይችላል። “ስቱዲዮ ከመኖሩ በፊት ራሱ ሃሳቦችን ለማውራት እንገናኝ ነብር” ይላል ኡኖ። “ሁሌም ስለሙዚቃ ነበር የምናወራው። ሰዎች ምን እንደምንሰራ ያውቁ ነበር። እሱም የስቱዲዮ ቦታ ወደ ማግኘት መርቶናል” ሲል ይጨምርበታል። ይህ ሲሆን ሀ ብለው አይደለም የሚጀምሩት። የሙዚቃ ሃሳብ የህይወታቸው አካል ሆኗል።
Abel and Dawit, the duo that make up Ahadu, have spent years meeting up everyday to learn the effects of different sounds, write lyrics and record songs that may or may not end up going anywhere. They borrowed computers if they didn’t have the right one, they worked different jobs to save up to buy guitars, drum pads and other DJ equipment. “We’re always doing our best to write lyrics and make beats for the love of it,” says Abel. “But I can’t even begin to imagine what we could do if we had the money we needed.”
Funding is a major factor for why some musicians are able to make music and others aren’t. As of late however, big beverage companies have seen great opportunity in bankrolling the music industry and they remain prominent sponsors of some of the biggest concerts. Yet musicians would still have to create quality music to convince these sponsors to give them money in the first place. And this is the ouroboros of problems where musicians can not create quality content without quality equipment which requires lots of money.
All the musicians we talked reiterate on the importance of “just making music” regardless of whether there is money or not. “There’s a lot of movement in the underground,” says Uno. “I know many skilled kids who are making music on very old computers and putting it on the internet. Not having resources should not be an excuse to stop making music. Use what you have.”
የአዱ አባላት የሆኑት አቤል እና ዳዊት ስለተለያዩ ድምፆች ለማውራት ፤ ግጥም ለመፃፍ እና የትም ይድረስ አይድረስ የማያውቁትን ሙዚቃ ለመቅዳትለአመታት በየቀኑ ይገናኙ ነበር። ትክክለኛው ከሌላቸው ፤ ኮምፒውተር ይዋሱ ነበር። ጊታሮች ፤ የድራም መደላድል እና የተለያዩ የዲጄ እቃዎችን መግዣ ለማጠረቅም የተለያዩ ስራዎችን ሰርተዋል። “ለፍቅሩ ስንል ብቻ ግጥም ለመፃፍ እና ቢት ለመስራት የምንችለውን ሁሉ እናደርግ ነበር” ይላሉ።
የገንዘብ ድጋፍ የአንዳንዶች ሙዚቃ መስራት በቻል እና አንዳንዶች ለአለመቻላቸው አንዱ ዋና ምክንያት ነው። ወደ በኋላ ግን ይሄን እድል ያስተዋሉ አንዳንድ የሚራ ፈብሪካዎች ገንዘብ ማፍሰስ ጀምረዋል። አሁንም የብዙ ትልልቅ ኮንሰርቶች ቋሚ ስንፓንሰር ናቸው። ቢሆንም ግን ሙዚቀኞች ገንዘብ እንዲሰጧቸው ለማሳመን ከመጀመሪያውም ጥራት ያለው ሙዚቃ ይዘው መምጣት አለባቸው። ይህ ደግሞ ሲጀምረም ጥራት በሌለው መሳሪያ ሙዚቀኛው ጥራት ያለው ሙዚቃ መስራት ስለማይችል ፤ ችግሩን ያሰፋዋል።
ያናገርናቸው ሙዚቀኞች እንዳለ ገንዘብ አመጥም አለመጣም “ሙዚቃ መስራት ብቻ” አስፈላጊ እንደሆነ አፅኖት ሰተው ይናገራሉ። “ታዋቂ ባልሆኑት ዘንድ ብዙ እንቅስቃሴ አለ” ይላል ኡኖ “በአሮጌ ኮምፒውተር ሙዚቃ ሰርተው ኢንተርኔት ላይ የሚለቁ ብዙ ታዳጊዎች አውቃለው። በቂ ግብአት አለማግኘት ሙዚቃ መስራት ለማቆም ሰበብ አይሆንም። ያለህን ተጥቀም” ይላል።
Though when it comes to making music, where does one start?
“Music starts from an idea, a melody or a beat,” says Micsolo. “The resources needed are endless but to start, musical ideas are enough.” Musicians often have a tendency to want to replicate the music they’re most exposed to or music they’ve come to like. “And that is a good place to learn,” says Uno. “You could be sampling those songs you like and adding your own sound.”
Producers like Uno begin by rapping their own lyrics to existing beats and then eventually getting the confidence to make their own. It helps to be able to read and write music or even to play an instrument but with technology that allows you to create all of that on a computer, a good ear for sound could be the only thing you bring to the table.
Collaborating with vocalists or other musicians is also a vital addition. “Everybody brings different energy to the studio,” says Micsolo. “You might be selective on who you work with but leaving space for the other artist adds value to what you are creating.”
Vocalists have long overshadowed producers, who take a backseat even though they do just as much work, if not more, to create the music. Lately, that dynamic has been changing with music producers being named in song titles more and more often. “It’s always a team effort,” says Uno. “And that change, I guess, was a natural process.”
Overall, most musicians, even the ones who seem to have become an overnight success, insist that it all comes from years of work without much payoff. “I won’t lie. It’s not easy.” says Uno. “But trust the process. Do the work. Keep making music.”
ስለሙዚቃ መስራት ሲነሳ ፤ አንድ ሰው ከየት ነው የሚጀምረው?
“ሙዚቅ ከሃሳብ ፣ ከቢት ወይም ከዜማ ነው የሚሳው” ይላል ሚክሶሎ።
“ያሉት ግብአቶች ማብቂያ ባይኖራቸውም የሙዚቃ ሃሳብ በቂ ነው” ይላል። ሙቀኞች በብዛት በብዛ የሚያገኙት አይነት ወይም የወደዱትን ሙዚቃ አይነት መስራት ይፈልጋሉ። “ያ ደግሞ ለመማር ጥሩ ቦታ ነው። የምትወዳቸውን ዘፈን ሳምፕል አድርገህ የራስህን ድምፅ መፍጠር ትችላለህ” ይላል ሁኖ።
እንደ ኡኖ ያሉ ፕሮዲውሰሮች በነበሩ ቢቶች ራፕ በማረግ ጀምረው ነው የራቸውን የመስራት በራስ መተማመን ላይ የደረሱት። ሙዚቃ ለማንበብ እና ለመፃፍ ፤ መሳሪያ ለመጫወት ቢረዳህም ፤ በኮምፒውተር ያን ሁሉ ለማደረግ ወደሚያስችልህ ቴክኖሎጂ ይዘህ መምጣት የሚጠበቅብህ ጥሩ ጆሮ ብቻ ሊሆን ይችላል።
ከድምፅውያን እና ሌሎች አርቲስቶች ጋር አብሮ መስራት ደሞ ሌላው አስፈላጊ ነገር ነው። “ሁሉም የተለያየ ሃይል ይዞ ወደ ስቱዲዮ ይመጣል። አብረህ ለመስራት የምትመርጣቸው አርቲስቶች ቢኖሩም ለሌሎቹ ክፍት ቦታ መተው ለስራህ ወሳኝ ነው” ይላል ሚክሶሎ።
ለሙዚቃው ምንም እንኳን ከነሱ ያነሰ ስራ ባይሰሩም ፤ እንዲያውም ካልበለጠ ፤ ድምፃውያን ፕሮዲውሰሮችን ጋርደዋቸው ነበር። አሁን አሁን የፕሮዲውሰሮች ስም ከሙዚቃው ርእስ ጋር መጠራት ሲጀምር ነገሮች እየተቀየሩ ነው። “ሁሌም የቡድን ስራ ነው። ስለዚህ ለውጡ የተፈጥሮ ሂደት ያመጣው ነው” ይላል ኡኖ።
ባጠቃላይ አብዝሃኛው ሙዚቀኞች ፤ የስንድ ለሊት ስኬት የሆኑትን ጨምሮ፤ያለ ብዙ ጥቅም ብዙ አመት ከመስራት የሚመጣ ነው ይላሉ። “አልዋሽም። ቀላል አይደለም። ነገር ግን በሂደቱ እምነት ይኑርህ። ስራህን ስራ። ሙዚቃ መስራትህን ቀጥል” ይላል ኡኖ።